Prisustvo rasizma na fudbalskim stadionima nije od jučer. Rasizam je višedecenijski problem sa kojim se svjetski fudbal suočava i bitan je faktor samog fudbalskog huliganizma i nasilja. U Evropi, a i na drugim kontinentima, odavno postoje fudbalski klubovi koji tradicionalno imaju rasističku podršku ekstremnih navijačkih frakcija.
Piše: Enver Bogućanin
Manifestirajući se kroz razne oblike, rasizam je u međunarodnom fudbalu sveprisutan i duboko ukorijenjen. Konstantno se pojavljuje na tribinama, terenima, društvenim mrežama i tabloidnim medijima. Da je njegova pojava sve izraženija, govori podatak da su samo u prvoj polovini januara ove godine zabilježena tri ozbiljna slučaja rasističkog zlostavljanja fudbalera od strane navijača.
Problemi u italijanskom prvenstvu
Najprije je u italijanskom prvenstvu, na utakmici između Udinesea i Milana, došlo do rasističkog skandiranja navijača Udinesea na račun golmana Milana Mikea Maignana. Zatim se sličan incident dogodio i u engleskom fudbalu, na meču između drugoligaša Sheffield Wednesdaya i Coventryija. Vezista Coventryija Kasey Palmer, optužio je navijače Sheffielda za rasno uznemiravanje tokom cijele utakmice. Na drugom kraju svijeta, mladi golman reprezentacije Japana Zion Suzuki, čiji je otac Amerikanac porijeklom iz Gane, a majka Japanka, bio je meta rasističkih napada na društvenim mrežama, nakon iznenađujućeg poraza Japana od Iraka na Azijskom kupu, koji se igra u Kataru. Žrtve ovih incidenata su nakon pretrpljenih napada javno reagirale, a najglasniji od njih bio je francuski golman Maignan, koji je uputio oštre kritike Italijanskom fudbalskom savezu i čelnicima vodećih fudbalskih organizacija u vezi njihovog djelovanja i odgovornosti u ovakvim slučajevima. Upozorio ih je da, ukoliko, nakon ovakvih ispada, ne budu djelovali konkretnim mjerama i sankcijama, i sami će postati saučesnici istih. Maignan je ovom izjavom pogodio u srž problema i prilično obesmislio intenciju nacionalnih saveza i krovnih tijela evropskog i svjetskog fudbala da se protiv rasizma uglavnom bore simboličkim akcijama i raznim kampanjama, poput reklama koje pozivaju na zabranu diskriminacije, klečanjem igrača prije početka utakmice, bojkotom društvenih mreža i drugim antirasističkim performansima.
Smirivanje tenzija
Kada se još sjetimo i izjave Seppa Blattera, u vrijeme dok je bio na čelu FIFA-e – da rasističke ispade treba rješavati rukovanjem, onda nam kompletna dosadašnja šema borbe protiv rasne diskriminacije, zamišljena da upozorava počinioce i pruža podršku žrtvama, a bez konkretnih i rigoroznih sankcija, izgleda kao naivan i neozbiljan pokušaj prevazilaženja problema i smirivanja tenzija.
Poruka Maignana imala je snažan odjek, pa je Italijanski savez, shvativši ozbiljnost situacije, brzo identifcirao počinioce i izrekao im kazne doživotne zabrane ulaska na stadion Udinesea i pet godina zabrane na ostalim stadionima u Italiji. Protiv njih je podnesena i krivična prijava, a klub je kažnjen jednom utakmicom igranja bez prisustva publike. Predsjednik Međunarodne fudbalske federacije (FIFA) Gianni Infantino također je najavio strožije kazne za klubove čiji navijači uzvikuju rasističke parole i uvrede, te je nagovijestio i vrste sankcija, poput automatskog gubitka utakmice i suspenzije stadiona. Ovom izjavom, Infantino je ukazao na opredijeljenost FIFA-e za odlučniju borbu protiv rasizma i svakog oblika diskriminacije u fudbalu.
Na zabrinjavajuću učestalost rasisitičkih incidenata i slabu kaznenu politiku, unazad nekoliko sezona upozoravao je i čuveni italijanski stručnjak i trener Real Madrida Carlo Ancelotti. Stajući u odbranu jednog od najboljih igrača današnjice Brazilca Viniciusa, koji je na mnogim utakmicama španskog prvenstva bio meta rasističkih navijanja, Ancelotti je svojevremeno kazao da Španija nije rasistička zemlja, ali kako je očigledno da u njoj postoji rasizam. Ancelottijeva indikativna konstatacija mogla bi se odnositi na stanje u većini zemalja Evrope i potpuno je ogolila činjenicu o problemu rasizma u današnjem fudbalu.
Rasizam kao fenomen i negativna pojava svakako je mnogo dublji problem i mora se posmatrati u širem društvenom kontekstu, izvan navijačkih obrazaca ponašanja i fudbala općenito. Njegova manifestacija na fudbalskim stadionima i u svijetu sporta samo je odraz stanja u društvu, a kultura navijanja direktno je uslovljena kulturom življenja i ličnim stavovima pojedinaca. Progresivna promjena uvjerenja i mišljenja ljudi može se postići samo kroz složen i dugotrajan proces vaspitanja, obrazovanja i društvene integracije tokom mnogo generacija. Imajući u vidu njegovu popularnost i značajnu društvenu poziciju, koju kao sport ima, fudbal bi u ovom kompleksnom procesu, a kao dokazano sredstvo socijalizacije različitih društvenih grupa, mogao imati važnu i afirmativnu ulogu.
Razotkrivanje i ozbiljne sankcije
Istovremeno, dok bude trajao taj sveoubohvatni proces, ključni sportski, društveni i politički faktori morat će da rade na unaprijeđenju sistema spriječavanja, otkrivanja i kažnjavanja počinioca . Reperesivna politika, istina, nikad dubinski ne mijenja stanje u društvu, ali će, u ovom slučaju, sigurno doprinijeti stvaranju ambijenta u kojem će navijači na tribinama, suočeni sa razotkrivanjem i ozbiljnim sankcijama. morati da potiskuju svoje rasističko mišljenje i sakrivaju svoj nekontrolisani bijes i mržnju prema drugom i drugačijem. Spriječavanje javnog iskazivanja rasizma, prije svega, omogućit će svim fudbalerima da svoje mečeve igraju bez neprirodnog pritiska i pod istim uslovima, a pravim navijačima da sportski navijaju, mirno gledaju utakmice svojih timova i, što je posebno važno, uživaju u fudbalskoj magiji koju donose igrači iz različitih dijelova svijeta.
