Znate li da je prvi pogodak u historiji završnih turnira Evropskog prvenstva postigao rođeni Bosanac, na utakmici koja je do danas neprevaziđena po golova, a u strijelce se upisala i legenda banjalučkog Borca.
Piše: J. Mržljak
Utakmicom između domaćina Njemačke i Škotske večeras u Münchenu počinje 17. finalni turnir Evropskog fudbalskog prvenstva. Kao i na ranija dva završna turnira, tako će i u Njemačkoj učestvovati 24 reprezentacije, što pokazuje da se Euro definitivno izborio za mjesto u fudbalskom kalendaru. Na početku nije bilo tako, prvih pet završnih turnira okupilo je samo po četiri reprezentacije, a početni 1960. godine donio je bojkot najboljih selekcija Starog kontinenta.
Evropsko prvenstvo, ili Kup evropskih nacija, kako se prvobitno zvao, zamisao je Francuza Henrija Delaunaya, koji je bio generalni sekretar Francuske fudbalske federacije i UEFA-e. Zajedno s Julesom Rimetom, bio je jedan od rodonačelnika Svjetskog prvenstva, koje je prvi put održano 1930. godine. No, ideja Delaunaya za evropski turnir realizovana je tek tri decenije kasnije, pet godina nakon smrti francuskog funkcionera.
Njegov sin Pierre i list L’Équipe nastavili su Delaunayov pionirski rad i 1960. je konačno odigran prvi Evropski šampionat, uz učešće samo 17 ekipa. Nisu igrale neke velike fudbalske nacije, uključujući SR Njemačku, Italiju, Nizozemsku i Englesku, čiji su savezi 1957. godine glasali protiv osnivanja turnira. Igralo se po nokaut-sistemu, prve dvije runde po dvije utakmice i završni turnir na terenu jednog od učesnika.
Reprezentacija Jugoslavije je u osmini finala eliminirala Bugarsku – pobjedom 2:0 u Beogradu i remijem 1:1 u Sofiji. Potom je žrijeb Plave spojio s jakom selekcijom Portugala. Nakon poraza Jugoslavije u Lisabonu (1:2), u revanšu na Stadionu JNA je pukla “petarda” u mreži Portugalaca (5:1) i Plavi su izborili plasman na završni turnir. Isto je uspjelo i reprezentacijama Francuske, Čehoslovačke i Sovjetskog Saveza, potonjoj selekciji nakon što je General Franco zabranio španskom timu nastup protiv “Zbornaje” u četvrfinalu.
Francuska je dobila organizaciju završnog turnira, što je, uz treće mjesto na prethodnom Mundijalu, “Trikolorima” dalo ulogu favorita. Međutim, selektor Albert Batteux je ostao bez dvojice najboljih igrača – Raymond Kopa i Just Fontaine bili su povrijeđeni. Protivnik u polufinalu bila je Jugoslavija, predvođena selektorskom komisijom u sastavu: Aleksandar Tirnanić, Ljubomir Lovrić i Dragomir Nikolić.
Kada je tačno u 20,30 sati, 6. jula 1960. godine, belgijski sudija Gaston Grandain na starom Parku Prinčeva u Parizu dao znak za početak utakmice između Francuske i Jugoslavije, bio je to trenutak za historiju evropskog fudbala. Bila je to prva utakmica u historiji završnice Eura i, pokazat će, najefikasniji meč sve do današnjeg dana! Sigurno najdramatičnija, vjerovatno i najbolja utakmica u analima takmičenja!
Rođenom Bosancu, napadaču beogradskog Partizana Milanu Galiću, koji je na svijet došao 1938. u Bosanskom Grahovu, pripala je čast da postigne prvi gol u historiji Eura! Galić je u 11. minutu raspalio s 25 metara i francuski golman Georges Lamia je bio nemoćan (0:1). Međutim, samo što se krenulo s centra izjednačio je Jean Vincent (1:1), a François Heutte u finišu prvog poluvremena doveo domaćina u vodstvo (2:1).
Početkom drugog poluvremena je francuski kapiten Maryan Wisniewski na asistenciju Vincenta pogodio rašlje Milutina Šoškića (3:1). Ubrzo je Hajdukovac Ante Žanetić smanjio zaostatak Plavih (3:2), ali je Heutte vratio dva gola prednosti “Trikolorima”, uprkos protestima gostiju da je francuski napadač bio u ofsajdu (4:2). Kada su akteri ušli u posljednjih 15-ak minuta, činilo se da je meč riješen…
A onda, u periodu od 75. do 78. minuta, nevjerovatan preokret. Najprije Banjalučanin Tomislav Knez, legenda Borca, postigao efektan gol (4:3), nakon čega je Francuze uhvatila panika. Dvije minute kasnije, Bora Kostić šutira, Lamia odbija do Dražena Jerkovića koji postiže izjednačujući pogodak (4:4). U narednom napadu skoro identična situacija – ovaj put je šutirao Galić, Lamia je opet odbio do Jerkovića, a napadač Dinama postiže konačan rezultat nevjerovatne utakmice (4:5).
Jugoslavija se plasirala u finale u kojem će, nakon produžetaka, izgubiti od Sovjetskog Saveza (1:2), dok je čudesni preokret Plavih sve do 1984. prolongirao prvo evropsko slavlje Francuza. Nakon 24 godine, tokom kojih se uopšte nisu plasirali na završni turnir, “Trikolori” su ponovo bili domaćini i ovaj put osvojili titulu s timom predvođenim Michelom Platinijem. Nevjerovatno polufinale s Parka Prinčeva do danas je ostalo najefikasnija utakmica završnice Eura, susret kojem se po broju golova na posljednjem šampionatu približio meč selekcije s prostora bivše Jugoslavije – duel osmine finala između Španije i Hrvatske (5:3).
Francuska – Jugoslavija 4:5 (2:1)
Pariz, 6. juli 1960. Stadion Park Prinčeva. Gledalaca 26.370. Vrijeme i teren pogodni za igru. Sudija: Gaston Grandain (Belgija).
Strijelci: 0:1 Galić (11), 1:1 Vincent (12), 2:1 Heutte (43), 3:1 Wisniewski (53), 3:2 Žanetić (55), 4:2 Heutte (62), 4:3 Knez (75), 4:4 Jerković (77), 4:5 Jerković (78).
FRANCUSKA: Lamia, Wendling, Rodzik, Herbin, Marcel, Ferrier, Heutte, Muller, Wisnieski, Stievenard, Vincent. Selektor: Albert Batteux.
JUGOSLAVIJA: Šoškić, Durković, Jusufi, Žanetić, Zebec, Perušić, Knez, Jerković, Galić, Šekularac, Kostić. Selektorska komisija: Aleksandar Tirnanić, Ljubomir Lovrić, Dragomir Nikolić.
