SCsport je razgovarao s Olivierom Jaroszom i Konstantinom Kornakovim iz LTT Sports, savjetodavne firme specijalizirane za fudbalske klubove, koja ujedno djeluje i kao porodična kancelarija za investitore u sportu. Nedavno su sproveli due diligence za jedan klub u našem regionu i uspješno realizovali njegovo preuzimanje za stranog investitora.
Strano vlasništvo – nova realnost u evropskom fudbalu
U modernom fudbalu međunarodno vlasništvo postaje sve prisutnije. Strani investitori preuzimaju klubove ne samo u najjačim ligama, već i širom Evrope. Iako oni još uvijek čine relativno mali (ali primjetan) postotak, danas je otprilike 1 od svakih 8 fudbalskih klubova u Evropi u stranom vlasništvu.
To znači da bi, u prosjeku, svaka evropska fudbalska liga trebala imati barem jedan klub u vlasništvu stranog investitora. U ligama sa 12 klubova, statistički gledano, barem jedan i po klub bi trebao biti u stranom vlasništvu – što, više-manje, odgovara realnosti i domaće lige u Bosni i Hercegovini. Primjer FK Sarajevo, koje je prije nekoliko godina prešlo u vlasništvo investitora izvan Balkana, izazvao je veliki odjek, ne samo u BiH, već i širom regiona.
„Stvarnost je da sport sve više oblikuju strane investicije, a većina nedavnih transakcija vođena je stranim kapitalom. U budućnosti, ključni faktori za preuzimanja klubova neće biti samo ekonomski i strateški interesi, već i priče koje klubovi mogu ponuditi kako bi privukli nove investitore,“ rekao je Olivier Jarosz, član odbora LTT Sports iz Ženeve, u razgovoru za Sport Centar.
Engleska Premier League je predvodnik u privlačenju stranih investitora, počevši od egipatskog preduzetnika Mohameda Al Fayeda, a kasnije i talasa ruskih investicija početkom 2000-ih, koje su privukle najbogatije fudbalsko takmičenje na svijetu. U posljednje vrijeme, u engleski fudbal sve više ulažu investitori iz Azije, Bliskog Istoka i Amerike, do te mjere da su sada američki investitori najbrojniji vlasnici klubova u Premier Ligi.
S druge strane, i lige poput italijanske Serie A, francuske Ligue 1 i španske La Lige prate ovaj trend, dok Njemačka ostaje izuzetak zbog svog 50+1 pravila o vlasništvu klubova.
Zašto strani investitori kupuju fudbalske klubove?
Kupovine fudbalskih klubova dešavaju se iz različitih razloga. Pojedini investitori su motivisani ličnom strašću, dok drugi vide fudbal kao poslovnu priliku. Neki investitori imaju duboko ukorijenjenu ljubav prema fudbalu i određenom klubu, često iz djetinjstva. Vlasništvo nad klubom omogućava investitorima strateški pristup novim tržištima. U poređenju sa sportskim franšizama u Sjevernoj Americi, evropski fudbalski klubovi često su pristupačniji za pojedinačne investitore, dok posjedovanje fudbalskog kluba donosi globalnu prepoznatljivost i društveni status.
Klubovi pružaju priliku za direktno otkrivanje i razvoj fudbalskih talenata umjesto oslanjanja na skupe transfere, a strateške investicije u fudbalske klubove donose značajan medijski publicitet, što doprinosi širenju poslovnog utjecaja. Evropski fudbal, sa svojom otvorenom ligom i integracijom domaćih i međunarodnih takmičenja, pruža različite mogućnosti za investitore, bilo da su fokusirani na sportsku ili poslovnu stranu fudbala.
Može li Bosna i Hercegovina privući više stranih investitora?
Ako Bosna i Hercegovina želi privući međunarodne investitore, ključno je razumjeti šta oni traže i kako percipiraju fudbalski ekosistem u zemlji. U pravilu, investitori traže finansijski održive klubove s jasnim potencijalom rasta:
- Sportski uspjeh, posebno na evropskoj sceni;
- Jak omladinski pogon i razvoj talenata;
- Moderni stadioni i kvalitetni trening centri;
- Regulatorna stabilnost i jasni uslovi ulaganja.
Bh. fudbalsko tržište nudi jedinstvene prilike, poput geografske pozicije između Evrope i Bliskog Istoka, strastvene baze navijača i relativno nižih troškova ulaska na tržište, što ga čini atraktivnim za investitore koji vide Bosnu i Hercegovinu kao potencijalnu ulaznu tačku u EU.
„Povećani komercijalni prihodi kroz sponzorstva i merchandising jedna su od ključnih prednosti koje strani investitori donose, pomažući klubovima da prošire globalni otisak,“ ističe Olivier Jarosz.
Konstantin Kornakov, član Savjetodavnog vijeća i fudbalski menadžment stručnjak iz Velike Britanije, dodaje: „Efikasnost u operacijama je još jedan značajan benefit, jer klubovi primjenjuju najbolje prakse iz drugih sportskih tržišta kako bi optimizirali performanse i profitabilnost.“
Međutim, privlačenje uglednih i kvalitetnih investitora zahtijeva strateško planiranje, transparentnost i dugoročnu viziju, koja se usklađuje s lokalnim fudbalskim tradicijama, ali i globalnim ambicijama.
Izazovi i budućnost stranog vlasništva
Iako donosi mnoge prednosti, strano vlasništvo nosi i izazove. Kulturološke razlike mogu uzrokovati neslaganja između lokalnih fudbalskih vrijednosti i međunarodnih poslovnih strategija. Također, multi-klupsko vlasništvo, gdje jedan investitor posjeduje više klubova u različitim zemljama, može dodatno komplikovati poslovanje. Regulatorne prepreke poput 50+1 pravila u Njemačkoj ograničavaju kontrolu investitora, dok u Bosni i Hercegovini većina klubova još uvijek funkcioniše kao udruženja građana, što može predstavljati prepreku za ozbiljne strane investitore.
