Fudbalski klub Željezničar je zauzevši četvrto mjesto na kraju prošle sezone ostvario plasman u kvalifikacije za UEFA Evropsku konferencijsku ligu.
Piše: ALMEDIN HALILOVIĆ
“Plavi” će svoj put u ovom takmičenju početi od prvog kola kvalifikacija, u kojem će odmjeriti snage sa slovenačkim Koperom. Prvi susret između ova dva tima na rasporedu je 10. jula na “Grbavici”, dok se uzvratna utakmica igra sedam dana poslije na “Bonifici”.
Ono što je veoma zanimljivo, i bez sumnje vrlo važna činjenica za “plavu porodicu”, jeste to što će utakmica protiv Kopera na “Grbavici” biti i 100. evropska utakmica koju će Željezničar odigrati u svojoj skoro 104-godišnjoj historiji.
Naime, Željezničar je svoj prvi plasman u Evropu ostvario nakon završetka sezone 1962/1963, kada su u Prvenstvu Jugoslavije zauzeli treće mjesto (bila je to, inače, povratnička sezona “Plavih” u najvišem rangu jugoslovenskog fudbala), čime su ostvarili plasman u Srednjeevropski, odnosno Mitropa kup.
Svoju prvu utakmicu u Evropi Željezničar je odigrao 29. maja 1963. godine na “Grbavici” protiv Austrije iz Beča, u okviru četvrtine finala Mitropa kupa. “Plavi” su tada slavili ubjedljivu pobjedu nad favoriziranim gostima rezutatom 4:1, a ostat će ubilježeno da je prvi pogodak za Željezničar u Evropi postigao Mišo Smajlović za 1:1 u 29. minuti. Smajlović je na toj utakmici dodao još dva pogotka, a Ivica Osim je postigao jedan za veliku pobjedu “Plavih”.
Austrijancima nije bila dovoljna ni pobjeda od 2:0 u uzvratnoj utakmici, pa se Željezničar plasirao u polufinale. Tu je odmjerio snage sa MTK-om iz Budimpešte, koji je nakon 1:1 na “Grbavici” slavio sa 1:0 u Mađarskoj i tako prošao u finale, gdje je poražen od drugog mađarskog kluba Vasasa.
Željezničar je u Mitropa kupu odigrao još 14 utakmica, i to 1964. godine (četvrtina finala), te u sezonama 1967/1968 (prvo kolo i četvrtina finala) i 1968/1969 (prvo kolo, četvrtina finala i polufinale). Ukupno su “Plavi” u ovom takmičenju ostvarili učinak od šest pobjeda, pet remija i pet poraza, uz gol-razliku od 20 postignutih i 17 primljenih pogodaka.
Između prvog i drugog nastupa u Mitropa kupu, Željezničar je upisao nastup i u UEFA Intertoto kupu u sezoni 1965/1966. Tada su u grupi B3 odmjerili snage sa Gwardiom iz Varšave, Banikom iz Ostrave i Lokomotivom iz Leipziga gdje su sa učinkom od dvije pobjede, tri remija i jednim porazom, uz gol-razliku od devet postignutih i sedam primljenih pogodaka, završili kao prvoplasirani. Međutim, Fudbalski savez Jugoslavije je tada, zbog sumnje u regularnost nekih utakmica u domaćem prvenstvu, žestoko kaznio “Plave” i zabranio im dalje učešće u ovom takmičenju. Umjesto Željezničara, plasman u narednu fazu je ostvarila Lokomotiva koja je na kraju i osvojila ovo takmičenje.
U sezoni 1970/1971 Željezničar je po prvi put nastupio u Kupu sajamskih gradova gdje su nastupili u prvom kolu i gdje su odmjerili snage sa belgijskim Anderlechtom. Oba susreta su ponudila pregršt uzbuđenja, ali su u oba susreta Belgijanci bili bolji. Na “Koševu” su slavili sa 4:3, a u Belgiji sa 5:4, te su tako ostvarili plasman u naredni krug takmičenja.
Sezona 1972/1972 za Željezničar je bila jedna od najuspješnijih u njegovoj bogatoj historiji. Osim što su podigli svoju prvu i jedinu titulu prvaka Jugoslavije, pri tome oborivši sve dotadašnje rekorde u jugoslovenskom fudbalu, “Dinamit momci” Milana Ribara su imali izuzetno uspješan nastup u Kupu UEFA. U prvom kolu su eliminisali Club Bruge (pobjeda od 3:0 na “Koševu” i poraz od 3:1 u Belgiji). U drugom kolu su bili bolji od italijanske Bologne (1:1 na “Koševu”, 2:2 u Italiji, ali su zbog gola u gostima “Plavi” prošli dalje). U trećem kolu su eliminisali škotski St. Johnstone nakon što su sa 5:1 slavili na “Koševu”, a poraženi sa 1:0 u Škotskoj. “Plavi” su svoj sjajni evropski put završili četvrtini finala protiv Ferencvarosa. Nakon što su sa 2:1 poraženi na “Koševu”, istim rezultatom Željezničar je slavio u Budimpešti, ali mađarski tim je prošao dalje nakon boljeg izvođenja penala.
Ipak, titula prvaka Jugoslavije Željezničaru je omogućila evropske utakmice i u narednoj sezoni, a ovoga puta po prvi put u Kupu evropskih prvaka, odnosno današnjoj Ligi prvaka. “Plave” je već u prvom kolu čekao veoma težak protivnik – engleski Derby County. Nažalost, sa porazima od 2:1 na “Koševu” i 2:0 u Engleskoj, Željezničar se oprostio od Lige prvaka u svom premijernom nastupu.
“Plavi” su potom od zvijezda prošli put do trnja, ali su, kako to i stara izreka nalaže, od trnja ponovo došli do zvijezda. Na svoje nove evropske utakmice čekali su više od deset godina, sve do sezone 1984/1985. Tada je Željezničar ostvario najveći evropski uspjeh jednog bosanskohercegovačkog kluba, uzevši u obzir da je nastupio u Kupu UEFA, drugom po jačini takmičenju u Evropi.
Put “Plavih” do polufinala je svima poznat. Redom su padali bugarski Sliven (pobjeda od 5:1 na “Grbavici”, poraz od 1:0 u Bugarskoj), švicarski Sion (pobjeda od 2:1 na “Grbavici”, remi 1:1 u Švicarskoj, rumunska Universitatea (pobjeda od 4:0 na “Grbavici”, poraz od 2:0 u Rumuniji) i bjeloruski Dinamo Minsk (pobjeda od 2:0 na “Grbavici”, remi 1:1 u Bjelorusiji).
Uslijedilo je potom epsko polufinale sa mađarskim Videotonom. Nakon poraza od 3:1 u Sekesfehervaru u prvoj utakmici, “Plavi” su pred 25.000 ljudi na svojoj “Grbavici” imali vodstvo od 2:0 sve do 89. minute i gotovo siguran okršaj sa velikim Real Madridom u finalu. Ali gosti iz Mađarske pogotkom minutu pred kraj utakmice su srušili snove navijača “Plavih”, kao i jedne velike generacije predvođene još većim Ivicom Osimom.
Ta čuvena generacija se nedugo nakon nesretnog okršaja sa Videotonom razišla. Ivica Osim je krenuo u nove izazove kao posljednji selektor reprezentacije Jugoslavije, a fudbal, evropske utakmice i veselje na “Grbavici” su zamijenile opsada, agresija, granate i smrt. “Dolina ćupova”, koja je nedugo prije toga svjedočila velikim okršajima Željezničara i evropskih timova, tada je zapaljena od strane srpskog agresora i bio je to, sigurno, najmračniji period u historiji kultnog sportskog zdanja i Fudbalskog kluba Željezničar.
Ali kao feniks iz pepela, Željezničar i “Grbavica” su se nakon oslobođenja i kraja agresije počeli ponovo uzdizati. “Plavi” su se vrlo brzo etablirali kao jedan od najboljih klubova u Bosni i Hercegovini, novi trofeji su počeli krasiti vitrine na “Grbavici”, a to je značilo i nove evropske izazove.
Svoj prvi nastup u Evropi nakon agresije Željezničar je ubilježio nakon osvajanja titule 1998. godine. Međutim, zbog restrikcija UEFA-e prema Nogometnom/Fudbalskom savezu Bosne i Hercegovine, Željezničar nije nastupio u kvalifikacijama za Ligu prvaka, već u kvalifikacijama za Kup UEFA.
“Plavi” su u sezoni 1998/1999 nastupili u prvom kolu kvalifikacija za Kup UEFA, a protivnik je bio škotski Kilmarnock. Nakon 1:1 na “Koševu”, Željezničar je sa 1:0 poražen u Škotskoj i bio je to kraj evropskog puta za “Plave”, ali i veliki uspjeh Željezničara koji se vratio iz velikog knock-downa i koji je po ko zna koji put pokazao da ni jednom nije dotakao trnje, a da se poslije nije vinuo u zvijezde.
Željezničar je od završetka agresije pa do danas nastupao u kvalifikacijama za Ligu prvaka, Kup UEFA (sadašnju Europa ligu) i Konferencijsku ligu.
Svoj najveći uspjeh u kvalifikacijama za Ligu prvaka “Plavi” su ostvarili u sezoni 2002/2003, kada su došli do trećeg, odnosno posljednjeg kola kvalifikacija za najelitnije evropsko fudbalsko takmičenje. Tu su u dvomeču zaustavljeni od engleskog Newcastle Uniteda, a Željezničar nakon toga, uprkos tome što je još nekoliko puta bio prvak, nije uspio da ponovi taj uspjeh već je svoje nastupe u Ligi prvaka završavao u ranijim fazama kvalifikacija.
U Europa ligi, odnosno nekadašnjem Kupu UEFA, Željezničar je najdalje otišao u sezoni 2011/2012, kada su u trećem kolu kvalifikacija zaustavljeni od izraelskog Maccabi Tel Aviva, te u sezoni 2015/2016 kada su u istoj fazi takmičenja eliminisani od strane belgijskog Standard Liegea.
Svoj premijerni nastup u najmlađem UEFA-inom klupskom takmičenju, Konferencijskoj ligi, Željezničar je imao u sezoni 2023/2024 kada je igrao prvo i drugo kolo kvalifikacija. Nakon što je u prvom eliminisao Dinamo iz Minska, Željezničar je u drugom kolu zaustavljen od azerbejdžanskog Neftcija.
Željezničar je u Ligi prvaka, uključujući i period kada se to takmičenje zvalo Kup evropskih prvaka, odigrao ukupno 16 utakmica, te je ubilježio učinak od četiri pobjede, jednog remija i 11 poraza, uz gol-razliku od 13 postignutih i 31 primljeni pogodak.
U Kupu UEFA, današnjoj Europa ligi, “Plavi” su nastupom u polufinalu u sezoni 1984/1985 ostvarili ogroman uspjeh, a ukupno su u ovom takmičenju odigrali 55 utakmica (više od polovine svih svojih evropskih nastupa), te su ubilježili učinak od 21 pobjede, 14 remija i 20 poraza, uz gol-razliku od 71 postignuti i 67 primljenih pogodaka.
U Konfernecijskoj ligi, u čijim kvalifikacijama će Željezničar nastupiti ovog ljeta, “Plavi” su odigrali četiri susreta te su ubilježili učinak od po jedne pobjede i jednog poraza, te dva remija, uz gol-razliku od šest postignutih i sedam primljenih pogodaka.
Time dolazimo do ukupne cifre od 99 evropskih utakmica sarajevskog Željezničara, u kojima ima ukupni učinak od 34 pobjede, 25 remija, i 40 poraza, uz gol-razliku od 126 postignutih i 138 primljenih pogodaka.
Pred Željezničarom su sada novi izazovi u Evropi. “Plave”, kao što je na početku istaknuto, očekuje nastup u prvom kolu kvalifikacija za UEFA Evropsku konferencijsku ligu a prva prepreka za bosanskohercegovačkog velikana bit će slovenački Koper. Prvi susret je na rasporedu na “Grbavici”, 10. jula, a navijači i ekipa Željezničara se nadaju da bi već u tom susretu mogli ostvariti dobar rezultat koji će im garantovati mirniju uzvratnu utakmicu u Sloveniji sedam dana poslije.
Ali ono što će posebno biti na ponos “plavoj porodici” te večeri u “Dolini ćupova” jeste činjenica da je riječ o jubilarnoj 100. evropskoj utakmici Željezničara. Nema sumnje da će oni to znati dostojno obiježiti, a svi se nadaju da će na najbolji način, pobjedom i punim tribinama “Grbavice”, biti zapečaćen ciklus od prvih 100 evropskih utakmica Željezničara, te da će na isti način biti najavljen ciklus od novih 100, u kojima će, vjeruju, Željezničar ostvariti još više uspjeha.
